Aslında Günlük Hayatta Kullandığımız Edebi Sanatlar Nelerdir?

Türk dili ve edebiyatı derslerinde öğretilen söz sanatları, güzel konuşma, yazma ve betimleme için kullanılmaktadır. Peki, bu edebi sanatlar nelerdir?

Türk edebiyatında ve divan edebiyatında önemli bir yere sahip olan Söz sanatları (edebi sanatlar) anlatılmak isteneni basit anlamından çıkararak sıradanlığını kırmak için yapılmaktadır. Edebi sanatlar nedir? Edebi sanatlar örnekleri gibi bazı sorulara bu yazımızda birlikte cevaplar bulacağız.

Mecaza Dayalı Sanatlar

Sözcüğün veya kelimenin niteliğini güçlendiren,gerçek anlamı dışındaki kullanıma sahip kelimeye güzellik ve canlılık katan bir sanattır.

Teşbih (Benzetme)

Teşbih, benzetme anlatımı güçlendirmek için iki varlık ya da kavram arasında güçlü olandan zayıf olana aktarma yapmasıdır.

* Sanki zifiri karanlıktı gözleri, siyahtan öte siyah.

İstiare (Eğretileme)

İstiare, temel ögelerden benzeyen ya da kendisine benzetilenle sadece birinin söylenerek yapılan benzetmeye denmektedir.

* Aslanlarımız sahada çok güzel oynadı.

Mecaz (Değişmece)

Bir söz ya da sözcüğün gerçek anlamının dışına çıkarak başka bir anlam kazanmasına mecaz denir.

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)

Mecaz-ı Mürsel benzetme amacı olmadan, bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanıldığı söz sanatına denir.

* O zamanlar bu ajansta usta kalemler vardı.

Kinaye (Değinmece)

Bir sözün benzetme amacı olmadan hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek şekilde kullanılmasına denir.

Tariz (Tersini Söyleme)

Birini küçük düşürmek ve alay etmek amacıyla söylenecek sözün tam tersi şekilde söyleme sanatı tariz olarak adlandırılır.

Teşhis (Kişileştirme)

İnsanlara ait olan özelliklerin insan dışındaki varlıklara mal edildiği söz sanatına teşhis denir.

“Aynalar, bakmayın yüzüme dik dik
İşte yakalandık, kelepçelendik.”

İntak (Konuşturma)

İnsan dışındaki varlıkları canlı ya da cansız şekilde ayırt etmeden konuşturma sanatına denir.

* Bugün televizyon ne konuştu ya.

Anlama Dayalı Sanatlar

Birbirleri ile uyumlu olan sözcüklerin gerçek anlamları ile beraber kullanılması sanatıdır.

İham

İki ya da ikiden daha fazla anlama sahip olan kelimeleri mısra ya da beyit içerisinde kullanma sanatıdır.

Tevriye (İki Anlamlılık)

Birçok anlamı olan kelimenin gerçek anlamı dışında değil uzak anlamında kullanılmasına tevriye denir.

İstihdam

Bir sözcük ya da deyimin gerçek ve mecaz anlamlarının tamamının kast edilerek anlamların ayrı şekilde kullanılmasıdır.

Tenasüp (Uygunluk)

Anlamca birbiriyle ilgili sözcüklerin bir arada kullanılması sanatına tenasüp denilmektedir.

Leff ü Neşr (Sıralı Açıklama)

Leff ü neşr iki ya da daha kavramdan bahsedildikten sonra bir diğer dizede onlar ile ilgili açıklama yapılmasıdır.

Tecahül-i Arif (Bilmezlikten Gelme)

Tecahül i arif, şairin çok iyi bildiği bir şey hakkında aslında bilmiyor gibi söz söylemesine tecahül-i arif denir.

Hüsn-i Ta’lil (Güzel Neden Bulma)

Hüsn-i Talil, olay ile ilgili gerçek nedeninin dışında güzel bir nedene ve hayale bağlama sanatına denir.

Sihr-i Helâl

Beyitin birinci mısrasının sonunda, ikinci mısranın başında getirilen sözcük ya da sözcük grubuna denir.

Mübalağa (Abartma)

Bir özellik ya da durum ile ilgili olduğundan çok daha fazla gösterilmesine mübalağa denir.

Tezat (Zıtlık)

İki farklı düşüncenin bir arada kullanılmasıdır. Söz sanatlarından tezat zıt düşüncelerin bir arada söylendiği durumlardır.

İstidrak

Övüyor gibi görünürken yerme, yeriyor gibi görünürken övme mantığına göre oluşturulmuş edebi sanata istidrak denir.

Tekrir (Tekrar Etme)

Bir yazı ya da şiirde anlatımı pekiştirmek için yeniden kullanılan sözcüklere tekrir denir.

Nidâ (Seslenme)

Seslenme sanatı olan nida şiirlerde ‘’ey’’ gibi ünlemler kullanılarak ifade edilmektedir.

İstifham (Soru Sorma)

Cevap beklemeden anlamı güçlendirmek amacıyla soru soruyor gibi görünme sanatıdır.

Rücu (Geriye Dönme)

Anlatımı güçlendirmek amacıyla yapılan sözden vazgeçerek daha güçlü bir kelime söyleme sanatına denir.

Tefrik

İki unsur arasında birinin üstün olduğunu vurgulamak amacıyla kullanılır. Aralarındaki farkları belirtmek için kullanılır.

Kat (Kesme)

Sözün etkisini arttırmak için sözü bir yerde kesmek anlamına gelmektedir. Sükutun sözden çok daha etkili olduğu yerlerle kullanılır.

Terdit (Geri Çevirme)

Muhatabı merakta bırakacak şekilde hiç umulmayan bir netice ile sonuca varmasıdır.

İltifat

Bir konuda konu ile ilgili olarak birine veya bir şeye karşı yöneltme sanatıdır.

Telmih (Anımsatma)

Birçok kişi tarafından bilinen olaya işaret ederek hatırlatma yapılması durumunda denir.

İrsal-i Mesel (Atasözü Söyleme)

Bir konu ya da düşünce ile ilgili örneklendirme yapılması anlamına gelir.

İktibas (Alıntı Yapma)

Ödünç alma anlamına gelen iktibas konunun pekişmesi için kullanılır.

Söze Dayalı Sanatlar

Kelimenin yapısına, yazılışına ve söylenme biçimine göre yapılan sanatlardandır.

Cinas

Yazılışı aynı ama anlamları farklı olan sözcüklerin bir arada kullanılması sanatıdır.

Aliterasyon

Ahenk yaratmak için aynı ses ya da hecelerin tekrarlanmasına denir.

Asonans

Aynı ünlülerin tekrar edilmesine denir. Aliterasyon ile birlikte yapılabilir.

Ulama

Ünsüz ile biten kelimelerin ardından ünlü ile başlayan kelimelerin ikinci kelimeye bağlanarak söylenmesi durumudur.

Seci

Cümle ya da cümle içinde birçok sözcüğün sonlarında olan ses benzerliğine denir.

Kalp (Değiştirme)

Harflerin yerlerini değiştirerek yapılan sanata verilen isimdir.

İştikak (Türetme)

Ortak köklerden gelen sözcüklerin aynı beyitte kullanılmasına bağlı olan söz sanatına denir.

Akis (Yansıma)

Mısra içerisinde ifadenin tersine çevrilmesi ve anlamlı bir ifadeye dönüşerek yerleşmesi durumudur.

İade (Geri Çevirme)

Beyitin son sözcüğünün sonradan gelen beyitin ilk sözcüğü olarak kullanılmasına denir.

Tarsî

İmalı bir şekilde belirtme açık bir şekilde söyleyememe anlamına gelmektedir.

Akrostiş

Dizelerin ilk harflerinden aşağı doğru sıralandığında anlamlı bir sözcük oluşması demektir.

Leb-Değmez (Dudak Değmez)

İçerisinde ‘’b, p, f, m, v’’ gibi dudak ünsüzlerini olmadan yazılan şiirlere denir.