Türk dili ve edebiyatı derslerinde öğretilen söz sanatları, güzel konuşma, yazma ve betimleme için kullanılmaktadır. Peki, bu edebi sanatlar nelerdir?
Türk edebiyatında ve divan edebiyatında önemli bir yere sahip olan Söz sanatları (edebi sanatlar) anlatılmak isteneni basit anlamından çıkararak sıradanlığını kırmak için yapılmaktadır. Edebi sanatlar nedir? Edebi sanatlar örnekleri gibi bazı sorulara bu yazımızda birlikte cevaplar bulacağız.
Sözcüğün veya kelimenin niteliğini güçlendiren,gerçek anlamı dışındaki kullanıma sahip kelimeye güzellik ve canlılık katan bir sanattır.
Teşbih, benzetme anlatımı güçlendirmek için iki varlık ya da kavram arasında güçlü olandan zayıf olana aktarma yapmasıdır.
* Sanki zifiri karanlıktı gözleri, siyahtan öte siyah.
İstiare, temel ögelerden benzeyen ya da kendisine benzetilenle sadece birinin söylenerek yapılan benzetmeye denmektedir.
* Aslanlarımız sahada çok güzel oynadı.
Bir söz ya da sözcüğün gerçek anlamının dışına çıkarak başka bir anlam kazanmasına mecaz denir.
Mecaz-ı Mürsel benzetme amacı olmadan, bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanıldığı söz sanatına denir.
* O zamanlar bu ajansta usta kalemler vardı.
Bir sözün benzetme amacı olmadan hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek şekilde kullanılmasına denir.
Birini küçük düşürmek ve alay etmek amacıyla söylenecek sözün tam tersi şekilde söyleme sanatı tariz olarak adlandırılır.
İnsanlara ait olan özelliklerin insan dışındaki varlıklara mal edildiği söz sanatına teşhis denir.
“Aynalar, bakmayın yüzüme dik dik
İşte yakalandık, kelepçelendik.”
İnsan dışındaki varlıkları canlı ya da cansız şekilde ayırt etmeden konuşturma sanatına denir.
* Bugün televizyon ne konuştu ya.
Birbirleri ile uyumlu olan sözcüklerin gerçek anlamları ile beraber kullanılması sanatıdır.
İki ya da ikiden daha fazla anlama sahip olan kelimeleri mısra ya da beyit içerisinde kullanma sanatıdır.
Birçok anlamı olan kelimenin gerçek anlamı dışında değil uzak anlamında kullanılmasına tevriye denir.
Bir sözcük ya da deyimin gerçek ve mecaz anlamlarının tamamının kast edilerek anlamların ayrı şekilde kullanılmasıdır.
Anlamca birbiriyle ilgili sözcüklerin bir arada kullanılması sanatına tenasüp denilmektedir.
Leff ü neşr iki ya da daha kavramdan bahsedildikten sonra bir diğer dizede onlar ile ilgili açıklama yapılmasıdır.
Tecahül i arif, şairin çok iyi bildiği bir şey hakkında aslında bilmiyor gibi söz söylemesine tecahül-i arif denir.
Hüsn-i Talil, olay ile ilgili gerçek nedeninin dışında güzel bir nedene ve hayale bağlama sanatına denir.
Beyitin birinci mısrasının sonunda, ikinci mısranın başında getirilen sözcük ya da sözcük grubuna denir.
Bir özellik ya da durum ile ilgili olduğundan çok daha fazla gösterilmesine mübalağa denir.
İki farklı düşüncenin bir arada kullanılmasıdır. Söz sanatlarından tezat zıt düşüncelerin bir arada söylendiği durumlardır.
Övüyor gibi görünürken yerme, yeriyor gibi görünürken övme mantığına göre oluşturulmuş edebi sanata istidrak denir.
Bir yazı ya da şiirde anlatımı pekiştirmek için yeniden kullanılan sözcüklere tekrir denir.
Seslenme sanatı olan nida şiirlerde ‘’ey’’ gibi ünlemler kullanılarak ifade edilmektedir.
Cevap beklemeden anlamı güçlendirmek amacıyla soru soruyor gibi görünme sanatıdır.
Anlatımı güçlendirmek amacıyla yapılan sözden vazgeçerek daha güçlü bir kelime söyleme sanatına denir.
İki unsur arasında birinin üstün olduğunu vurgulamak amacıyla kullanılır. Aralarındaki farkları belirtmek için kullanılır.
Sözün etkisini arttırmak için sözü bir yerde kesmek anlamına gelmektedir. Sükutun sözden çok daha etkili olduğu yerlerle kullanılır.
Muhatabı merakta bırakacak şekilde hiç umulmayan bir netice ile sonuca varmasıdır.
Bir konuda konu ile ilgili olarak birine veya bir şeye karşı yöneltme sanatıdır.
Birçok kişi tarafından bilinen olaya işaret ederek hatırlatma yapılması durumunda denir.
Bir konu ya da düşünce ile ilgili örneklendirme yapılması anlamına gelir.
Ödünç alma anlamına gelen iktibas konunun pekişmesi için kullanılır.
Kelimenin yapısına, yazılışına ve söylenme biçimine göre yapılan sanatlardandır.
Yazılışı aynı ama anlamları farklı olan sözcüklerin bir arada kullanılması sanatıdır.
Ahenk yaratmak için aynı ses ya da hecelerin tekrarlanmasına denir.
Aynı ünlülerin tekrar edilmesine denir. Aliterasyon ile birlikte yapılabilir.
Ünsüz ile biten kelimelerin ardından ünlü ile başlayan kelimelerin ikinci kelimeye bağlanarak söylenmesi durumudur.
Cümle ya da cümle içinde birçok sözcüğün sonlarında olan ses benzerliğine denir.
Harflerin yerlerini değiştirerek yapılan sanata verilen isimdir.
Ortak köklerden gelen sözcüklerin aynı beyitte kullanılmasına bağlı olan söz sanatına denir.
Mısra içerisinde ifadenin tersine çevrilmesi ve anlamlı bir ifadeye dönüşerek yerleşmesi durumudur.
Beyitin son sözcüğünün sonradan gelen beyitin ilk sözcüğü olarak kullanılmasına denir.
İmalı bir şekilde belirtme açık bir şekilde söyleyememe anlamına gelmektedir.
Dizelerin ilk harflerinden aşağı doğru sıralandığında anlamlı bir sözcük oluşması demektir.
İçerisinde ‘’b, p, f, m, v’’ gibi dudak ünsüzlerini olmadan yazılan şiirlere denir.